پوکی استخوان اولیه، که عمدتاً ناشی از فرآیند طبیعی پیری است، شایع‌ترین نوع پوکی استخوان است؛ این وضعیت که با کاهش تدریجی توده و قدرت استخوان تعریف می‌شود، منجر به افزایش حساسیت به شکستگی می‌شود؛ شیوع جهانی پوکی استخوان 7/19 درصد تخمین زده می‌شود که میزان قابل توجهی بالاتر از 7/21 درصد در جمعیت سالمند مشاهده می‌شود.  

تغییرات اسکلتی مرتبط با پوکی استخوان، بدشکلی‌های اسکلتی، عدم تعادل مفاصل، فشار بر ساختار عضلات و بدشکلی‌های وضعیت محوری بدن ممکن است کمردرد مزمن، اختلالات تعادل، خطر زمین خوردن و در نتیجه شکستگی‌های مرتبط را افزایش دهد. 

این علائم جسمی، به نوبه خود، منجر به پیامدهای روانی مانند کینزیوفوبیا، اضطراب و افسردگی می‌شوند؛ اثرات جسمی و اثرات روانی، مانع فعالیت‌های روزانه بیماران شده و مشارکت آنها در ورزش را کاهش می‌دهد؛ 10 درصد از بیماران پوکی استخوان به دلیل مشکلات مربوط به تحرک و درد از ورزش می‌ترسند.

ورزش ذهن‌آگاهی، یک روش درمانی تلفیقی که ذهن‌آگاهی و فعالیت بدنی را با هم ترکیب می‌کند، در محیط‌های توانبخشی روانی و اسکلتی-عضلانی در دنیا به رسمیت شناخته شده است؛ به ویژه در بیماران سالمند مبتلا به پوکی استخوان، به عنوان ورزشی مرسوم، پذیرش بالینی بیشتری را نشان می‌دهند.

برنامه ورزشی آگاهانه متناسب‌سازی‌شده، یک ورزش کم‌شدت، بی‌خطر، جدید و فرهنگ محور است که می‌تواند علاقه بیماران را برانگیزد و تعامل را تقویت کند؛ پذیرش بالا، کاربرد گسترده‌تر آن را افزایش می‌دهد؛ با وجود دیدگاه‌های مرسوم مبنی بر اینکه ورزش کم‌شدت ممکن است برای تحریک افزایش توده استخوانی کافی نباشد، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند و برای بیماران سالمند ایمن‌تر و جذاب‌تر باشد.

ورزش ذهن آگاهانه با شدت کم می‌تواند با مدیریت پوکی استخوان، کیفیت خواب را بهبود بخشد و به جلوگیری از چاقی ناشی از استئو سارکوپنی کمک کند؛ علاوه بر این، در افزایش معیارهای بالینی مانند قدرت عضلانی و جنبه‌های روانشناختی مانند کینزیوفوبیا و کیفیت زندگی مؤثر است؛ ادغام تمرینات ذهن‌آگاهی در رژیم ورزشی کششی، یک استراتژی چندوجهی ارائه می‌دهد که ارتباط هماهنگ ذهن و بدن را پرورش می‌دهد؛ این ترکیب نوآورانه، ارزش درمانی را افزایش می‌دهد و اگر با هماهنگی فرهنگی همسو ‌شود، به طور قابل توجهی اثربخشی برنامه را در مدیریت درد، استرس روانی، کاهش اضطراب و افسردگی افزایش می‌دهد؛ همچنین می‌تواند به استقلال بیشتر و کاهش خطر سقوط در زندگی روزمره سالمندان کمک کند.

تمرینات با حرکات کم شدت و مبتنی بر کشش به صورت دسته جمعی، نه تنها به طور مؤثر از اضافه بار مهره‌ها جلوگیری می‌کند و به پارادوکس شدت در ورزش سالمندان می‌پردازد؛ همچنین، باعث حمایت اجتماعی و بهبود سلامت روان آنان شده و باعث برقراری ارتباط با همسالان می شود.

تمام این تعاملات اجتماعی به عنوان تسهیل‌کننده‌های بهبود اضطراب و افسردگی نیز شناسایی شده اند؛ بنابراین هم افزایی ذهن - بدن در حرکات ورزشی یک توانایی مداخله برای شکستن چرخه (ترس، اجتناب و ناتوانی) در بیماران با پوکی استخوان اولیه است.

دکتر «طیبه رخشانی» پزشک و دانشیار آموزش و ارتقاء سلامت گروه بهداشت عمومی دانشکده بهداشت علوم پزشکی شیراز